In Op zoek naar de verloren tijd, zo ongeveer het grootste (in beide betekenissen van het woord) wat de wereldliteratuur te bieden heeft, lukt het Proust een mayonaise te maken waarin de olie van het essay fijn verdeeld blijft zweven in de waterige omgeving van de roman.
In Tegen Sainte-Beuve, de oertekst van zijn magnum opus, heeft hij de verbindende formule nog niet gevonden, maar de ingrediënten zijn al van uitzonderlijke kwaliteit, en de zoektocht naar samenhang is in de terugblikregelrecht spannend. Tegen Sainte-Beuve eindigt waar Op zoek naar de verloren tijd begint: op het punt waar de losse schetsen zich beginnen te verbinden tot een werk.
Wie was die Sainte-Beuve? Frankrijks machtigste criticus van de negentiende eeuw, geacht en gevreesd, die reputaties kon maken en breken; een man meteen feilloze smaak, die Stendhal, Flaubert, Nerval en Baudelaire niettemin deerlijk heeft miskend. Wat had Proust tegen de inmiddels gestorven dinosaurus?Sainte-Beuve oordeelde op moraal, waarbij hij uitging van het leven van de auteur; Proust wilde uitgaan van het geschrevene, en dat waarderen op schoonheid.En hij wilde zelf een groot werk aangaan, waarvoor hij zijn pen moest oefenen; de eenzijdige polemiek raakt daarbij algauw op de achtergrond.